गुरुचरित्र पारायण: महत्व, विधी आणि लाभ
भारतीय संस्कृतीत संत परंपरेचे विशेष महत्व आहे. अध्यात्मिक साधनेच्या प्रवासात गुरुचरित्र पारायण एक अतिशय पवित्र आणि फलदायी साधना आहे. गुरुचरित्र हे संत श्री नृसिंह सरस्वती यांच्या जीवनचरित्रावर आधारित ग्रंथ आहे. या ग्रंथाचे पारायण केल्याने भक्तांना शांती, समाधान आणि अध्यात्मिक प्रगती मिळते.
गुरुचरित्र पारायणाचे महत्व
गुरुचरित्र हा ग्रंथ साक्षात गुरूंचा आशीर्वाद मानला जातो. ध्यान साधना आणि व्रत पूजा विधी यांच्या सहकार्याने गुरुचरित्र पारायण केल्यास जीवनातील अनेक अडचणींचे निराकरण होते. संत साहित्य मध्ये गुरुचरित्राला विशेष स्थान आहे, कारण हे ग्रंथ आपल्याला अध्यात्मिक मार्गदर्शन करते आणि जीवनातील योग्य दिशा दाखवते.
गुरुचरित्र पारायणाची विधी
गुरुचरित्र पारायण करण्याची विधी अत्यंत सोपी पण पवित्र आहे. पारायण करताना भक्तांनी पवित्रता आणि श्रद्धेने वागावे. प्रत्येक अध्याय वाचताना आरती संग्रह आणि भक्ती गीत गातल्याने वातावरण अधिक पवित्र होते. पारायणाच्या दरम्यान, धार्मिक पुस्तके वाचण्याची सवय लावणे फार महत्वाचे आहे. यामुळे मन शांत राहते आणि अध्यात्मिक मार्गदर्शन मिळते.
गुरुचरित्र पारायणाचे लाभ
गुरुचरित्र पारायणाचे अनेक अध्यात्मिक आणि भौतिक लाभ आहेत. गुरुचरित्र पारायण केल्याने भक्तांना गुरुंचा आशीर्वाद प्राप्त होतो. तसेच, घरात सुख-शांती आणि समाधानाचे वातावरण निर्माण होते. ध्यान साधना आणि व्रत कथा यांच्या सहकार्याने केलेले पारायण भक्तांना नक्कीच फलदायी ठरते.
नियमित पारायणाचे फायदे
गुरुचरित्राचे नियमित पारायण केल्यास अध्यात्मिक प्रगती होते. भक्तांचे जीवन सुख-समाधानाने भरून जाते. संतवाणी ऐकणे आणि महंत प्रवचन यांचा अभ्यास करून, आपली अध्यात्मिक यात्रा अधिक फलदायी होऊ शकते.
गुरुचरित्र पारायणाच्या प्रभावी अनुभवांवर आधारित कथा
भक्तांनी गुरुचरित्र पारायणाच्या वेळेस अनुभवलेल्या चमत्कारिक घटनांचा उल्लेख करणे हे देखील महत्वाचे आहे. या कथांमुळे इतर भक्तांना प्रेरणा मिळते आणि त्यांच्या श्रद्धेचा विश्वास अधिक दृढ होतो.
उपसंहार
गुरुचरित्र पारायण हे एक महत्त्वाचे धार्मिक साधन आहे, जे आपल्या जीवनातील अडचणींचे निराकरण करण्यास मदत करते. गुरुचरित्राचे नियमित पारायण केल्याने व्रत पूजा विधी अधिक फलदायी होते, आणि भक्तांचे जीवन अध्यात्मिक प्रगतीने भरलेले राहते.
श्रीगुरुचरित्र या ग्रंथाचे अध्याय
श्रीगुरुचरित्र या ग्रंथाचे ५२ अध्याय असून ओवीसंख्या ७,४९१ इतकी आहे. काही ग्रंथात ५३ अध्याय आहेत. त्याची विभागणी ज्ञानकाण्ड, कर्मकाण्ड, भक्तिकाण्ड यांचा समन्वय यात साधला असून या तीनही उपासनांसाठी गुरुचे मार्गदर्शनच कसे आवश्यक आहे, याचे अतिशय सुंदर आणि मर्मग्राही विवेचन ग्रंथकर्त्याने आपल्या ओघवत्या भाषेत केले आहे. या ग्रंथात श्रीपादश्रीवल्लभ व श्रीनृसिंहसरस्वती यांच्या लीलांचे चमत्कृतिपूर्ण वर्णन रसाळपणे केले आहे. इतकेच नव्हे तर श्रीगुरुंच्या चरित्राच्या निमित्ताने त्यांच्या असंख्य लीलांचे कथात्मक निरुपण अतिशय सुबोध व प्रासादिक भाषेत केले आहे.
पारायणाची तयारी कशी करावी ?
श्री गुरुचरित्र वाचन सुरू करण्यापूर्वी आदल्या दिवशी, समक्ष चार कुत्रे व गाय, यांना नैवेद्य द्यावा. चार कुत्रे म्हणजे, चार वेद होय व १ गाय म्हणजे दत्तात्रेयांची कामधेनु असल्याने हा नियम पाळावा, असे सांगितले जाते. पारायणापूर्वी फुले विशेषतः देशी गुलाबाची हार, तुळशी, सुगंधी उदबत्ती, धूप, कलश, विड्याची पाने, नैवेद्यासाठी पेढे किंवा अन्य काही, अष्टगंध, चंदन, अत्तर, रांगोळी, दोन आसने, १ चौरंग, चौरंगावर पिवळे किंवा भगवे कापड, चौरंगाभोवती व गुरु दत्तात्रेयांचे आसनाभोवती रांगोळी काढावी. चौरंगास आंब्याचे तोरण बांधावे, प्रमुख दरवाज्यात तोरण बांधावे, चौरंगाजवळ डाव्या बाजूस समई लावावी.
वाचन चालू असेपर्यंत, समई लागलेली असावी व अगरबत्ती पेटती ठेवावी.पारायणास बसण्यापूर्वी गावातील दत्त मंदिरात अथवा जवळच्या श्री स्वामी समर्थ केंद्रात जाऊन विडा सुपारी व नारळ ठेवून, सदर पारायणास उपस्थित राहण्यासाठी देवास प्रार्थना करावी. घरातील वडील मंडळीस नमस्कार करून, पारायणासाठी आसन ग्रहण करावे. प्रथम अथर्वशीर्ष वाचावे. १ माळ गायत्री जप. १ माळ श्री स्वामी समर्थ जप . अथवा दत्त मंत्र म्हणावा
